Wprowadzenie i aktualny etap legislacyjny

W dniu 28 marca 2025 roku Rząd zaprezentował projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. Projekt ten jest odpowiedzią na długo artykułowane potrzeby zarówno administracji skarbowej, jak i środowiska podatników. Z jednej strony projekt zmierza do uszczelnienia systemu, z drugiej – do uproszczenia procedur i wzmocnienia pewności prawa po stronie podatników.

Obecnie projekt znajduje się na etapie konsultacji społecznych. Jest to szczególnie istotna faza procesu legislacyjnego, w której zainteresowane środowiska – w tym przedstawiciele biznesu, samorządy, organizacje zawodowe oraz indywidualni eksperci – mają możliwość zgłaszania uwag i propozycji zmian. Po ich zebraniu i rozpatrzeniu, projekt zostanie przekazany do Sejmu, gdzie rozpoczną się formalne prace legislacyjne.

Odpowiedzialność karna mimo przedawnienia

Najbardziej komentowaną i zarazem kontrowersyjną propozycją zawartą w projekcie jest uchylenie art. 44 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, chroniącego podatnika przed odpowiedzialnością karną skarbową w przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu. W razie wprowadzenia postulowanej zmiany sąd będzie mógł orzec karę za przestępstwo skarbowe także jeśli zobowiązanie podatkowe, którego dotyczy czyn, już się przedawniło. Argumentem za tą zmianą jest przeciwdziałanie nadużyciom i zwiększenie skuteczności ścigania oszustw podatkowych.

Nowe reguły dotyczące przedawnienia zobowiązań podatkowych

Jednocześnie projekt przewiduje również szereg zmian w przepisach dotyczących przedawnienia zobowiązań podatkowych. Przede wszystkim, w przypadku złożenia korekty deklaracji termin przedawnienia zostanie automatycznie przedłużony o 12 miesięcy. To rozwiązanie ma przeciwdziałać celowemu składaniu korekt w ostatnim momencie przed upływem terminu przedawnienia.

Zmianie ulec ma też skutek związany z ustanowieniem na nieruchomości hipoteki przymusowej zabezpieczającej należności podatkowe. Obecnie ustanowienie takiego zabezpieczenia powoduje rozpoczęcie biegu przedawnienia od nowa. Natomiast, zgodnie z propozycją zmian, ustanowienie takiej hipoteki będzie skutkować zawieszeniem terminu przedawnienia.

Warto również zwrócić uwagę na korzystną dla podatników propozycję ograniczenia wpływu postępowań karnych skarbowych na bieg przedawnienia należności podatkowych. W przypadku drobnych przestępstw (zagrożonych karą do 200 stawek dziennych grzywny) wszczęcie postępowania nie będzie wstrzymywać już biegu terminu przedawnienia.

Uproszczony zwrot nadpłaty

Za dalsze istotne ułatwienie dla podatników należy uznać proponowane wprowadzenie uproszczonej procedury zwrotu nadpłaty podatku w przypadku złożenia korekty deklaracji. W takiej sytuacji urząd skarbowy będzie dokonywał zwrotu z urzędu – bez potrzeby składania odrębnego wniosku. To rozwiązanie powinno usprawnić procedury, zmniejszyć obciążenie urzędów oraz poprawić płynność finansową podatników.

Dodatkowo, projekt podnosi próg kwotowy nadpłaty objętej taką uproszczoną procedurą z 5 000 zł do 10 000 zł.

MDR – łagodniejsze sankcje za uchybienia formalne oraz zniesienie obowiązku

Projekt ustawy obejmuje również zmianę w zakresie sankcji za naruszenia obowiązku raportowania schematów podatkowych (MDR).

Obecnie maksymalna kara za brak lub spóźnienie w złożeniu informacji o schemacie wynosi aż 720 stawek dziennych grzywny, co mając na uwadze wysokość stawek dziennych wahającą się od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia (czyli obecnie: 155,53 zł) do jej czterystukrotności (obecnie: 62.212,00 zł), daje maksymalną grzywnę w wysokości 44.792.640,00 zł.

Proponowana nowelizacja obniża ten pułap do 240 stawek.

Nadto zgodnie z projektem adwokaci i radcowie prawni mają zostać zwolnieni z obowiązku raportowania w zakresie MDR, a cały ciężar odpowiedzialności ma zostać przeniesiony bezpośrednio na podatników.

Zapłata podatku przez osoby trzecie

Obecne przepisy dopuszczają zapłatę podatku przez osobę trzecią spoza najbliższej rodziny oraz niebędącą właścicielem przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego jedynie do kwoty 1 000 zł. W praktyce utrudnia to np. zapłatę podatku przez inną osobę taką jak dalszy członek rodziny, wspólnik  czy pełnomocnik.

Nowelizacja zakłada podniesienie wskazanego limitu do kwoty 5 000 zł, co ma zwiększyć swobodę operacyjną podatników i umożliwić sprawniejsze zarządzanie płatnościami w sytuacjach awaryjnych lub nietypowych.

Kierunek dalszych zmian – projekty UDER 2 i UDER 3

Równolegle z opisywaną nowelizacją trwają prace nad kolejnymi reformami, oznaczonymi roboczo jako UDER 2 i UDER 3. Projekt UDER 3, czyli Projekt Zmiany Ustawy – Ordynacja Podatkowa z dnia 11 kwietnia 2025 roku, zakłada wprowadzenie obligatoryjnego vacatio legis wynoszącego co najmniej sześć miesięcy dla przepisów ustaw podatkowych. Ma to zapewnić podatnikom odpowiedni czas na analizę i wdrożenie zmian w ich działalności. Wyjątki od tego okresu będą dopuszczalne jedynie w przypadku, gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub wynika to z konieczności dostosowania prawa krajowego do prawa Unii Europejskiej.

Projekt UDER 2, czyli Projekt Zmiany Ustawy – Ordynacja Podatkowa z dnia 15 kwietnia 2025 roku, zakłada rozszerzenie zasady in dubio pro tributario, czyli zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika. Obecnie zasada ta stosowana jest w sytuacjach niejasności prawnych. Natomiast planowana zmiana zakłada, że zasada ta obejmie również ustalenia faktyczne, a więc np. niepewności dotyczące przebiegu transakcji, stanu dokumentacji czy zamiaru stron. Rozszerzona zasada nie ma mieć jednak zastosowania, jeśli:

  1. w postępowaniu występują strony o spornych interesach lub wynik postępowania ma bezpośredni wpływ na interesy innych osób;
  2. przepisy odrębne wymagają od strony wykazania określonych faktów;
  3. sprzeciwia się temu ważny interes publiczny, w tym istotny interes państwa.

Podsumowanie

Przedstawiony projekt z 28 marca 2025 r. stanowi istotny krok w kierunku reformy polskiego prawa podatkowego. Jego przyjęcie będzie oznaczać zarówno nowe wyzwania, jak i ułatwienia dla podatników. Rozszerzenie możliwości organów skarbowych w zakresie dochodzenia odpowiedzialności i zmiany w obliczaniu terminów przedawnienia mogą budzić niepokój, jednak równolegle przewidziano szereg ułatwień obejmujących m.in. uproszczenia procedur, złagodzenie sankcji za uchybienia i zapewnienie większej elastyczności operacyjnej.

Obecny etap prac to właściwy moment na uważne śledzenie postępów legislacyjnych oraz przygotowanie się do potencjalnych zmian – zarówno pod kątem prawnym, jak i organizacyjnym.

📞 Masz pytania? Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci zrozumieć zmiany i przygotować się na ich wdrożenie.