Czym jest CBAM?

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 (dalej jako „CBAM” lub „Rozporządzenie”) to akt prawny, którego celem jest obciążenie określonych kategorii importowanych produktów – w szczególności żelaza i stali, cementu, aluminium, nawozów mineralnych, energii elektrycznej oraz wodoru, jak również wybranych prekursorów i półproduktów w tych sektorach (dalej jako „Towary”) – opłatą wyrównującą koszty emisji CO₂ związanych z ich wytworzeniem. Mechanizm CBAM ma przeciwdziałać tzw. ucieczce emisji, tj. zjawisku polegającemu na lokowaniu procesów produkcyjnych w państwach trzecich w celu uniknięcia zakupu certyfikatów emisyjnych wymaganych od producentów działających na rynku unijnym.

Aktualny etap legislacyjny

Rozporządzenie weszło w życie w październiku 2023 r. w ramach fazy przejściowej, przy czym jego poszczególne obowiązki są wdrażane etapowo zgodnie z harmonogramem CBAM. Pełne obowiązki będą obowiązywać od lutego 2027 roku.

Na tle polskiego ustawodawstwa procedowana jest obecnie Ustawa o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz niektórych innych ustaw (dalej jako ,,Projekt Ustawy”), która stanowić będzie uzupełnienie przepisów Rozporządzenia. Projekt Ustawy 28 listopada został przyjęty przez Senat bez poprawek i przekazany do Prezydenta celem uzyskania podpisu.

Przedmiot zmian

Najistotniejszym aspektem wprowadzanym przez Rozporządzenie oraz Projekt Ustaw jest ustanowienie i zdefiniowanie instytucji „upoważnionego zgłaszającego CBAM”. Status ten przysługuje przedsiębiorcy – importerowi, który uzyskał od właściwego organu krajowego upoważnienie do dokonywania wprowadzenia Towarów na rynek unijny. Projekt Ustawy przewiduje, że organem właściwym w zakresie udzielania, odmowy udzielenia oraz cofania upoważnień ma być Dyrektor Izby Administracji Skarbowej wyznaczony przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Zgodnie z Rozporządzeniem, wyłącznie upoważniony zgłaszający CBAM może dokonywać importu Towarów na obszar celny Unii Europejskiej. Oznacza to, że od momentu pełnego wejścia w życie mechanizmu CBAM, podmioty nieposiadające statusu upoważnionego zgłaszającego nie będą uprawnione do wprowadzania Towarów na rynek unijny.

Od lutego 2027 r. zastosowanie znajdzie kolejny etap wdrażania CBAM – przed dokonaniem wprowadzenia Towarów do obrotu konieczne będzie nabycie i umorzenie (czyli wykorzystanie) odpowiedniej liczby certyfikatów CBAM, odpowiadających poziomowi emisji wbudowanych w dany towar wprowadzany. Zakup ich odbywać się ma pośrednictwem elektronicznego systemu CBAM (CBAM Registry) prowadzonego przez właściwy organ krajowy, czyli w Polsce przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej wyznaczonego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Od 2027 roku konieczne będzie również wypełnianie obowiązku sprawozdawczego w postaci corocznej deklaracji CBAM, obejmującej emisje wbudowane w Towary wprowadzone w roku poprzednim (w tym za rok 2026). Deklaracja ta służy przede wszystkim wykazaniu poziomu emisji związanych z importowanymi Towarami i stanowi podstawę do rozliczenia obowiązków w zakresie nabywania i umarzania certyfikatów CBAM.

Sankcje za naruszenia

Poza obowiązkiem zapłaty za sankcji finansowych, w przypadku niedopełnienia obowiązków rejestracyjnych lub składania deklaracji przez podmiot nieupoważniony, wprowadzenie towarów do Unii może zostać wstrzymane przez odpowiednie organy krajowe. Sankcje mogą obejmować nałożenie obowiązku korekty deklaracji, wstrzymanie importu lub inne środki administracyjne przewidziane przez przepisy krajowe, przy czym wszystkie działania egzekucyjne muszą być zgodne z wymogami Rozporządzenia UE.

Poza sankcjami finansowymi, naruszenia przepisów CBAM mogą skutkować również zastosowaniem środków administracyjnych przewidzianych w Rozporządzeniu oraz w Projekcie Ustawy. Do najistotniejszych należą: możliwość wstrzymania wprowadzenia Towarów na obszar celny Unii w przypadku braku statusu upoważnionego zgłaszającego lub niewykonania obowiązków rejestracyjnych, obowiązek dokonania korekty deklaracji CBAM, a w przypadkach szczególnie rażących naruszeń – cofnięcie upoważnienia do działania jako upoważniony zgłaszający CBAM przez właściwy organ krajowy.

Podsumowanie

CBAM wprowadza nowe obowiązki dla importerów objętych Towarów, w tym konieczność zakupu certyfikatów i składania deklaracji za każdy rok poprzedni. Sankcje za naruszenia obejmują kary finansowe, cofnięcie statusu upoważnionego zgłaszającego, obowiązek korekty deklaracji oraz wstrzymanie importu. Nawet podmioty, które nie importują Towarów bezpośrednio, odczują wpływ mechanizmu na cały rynek objętych produktów, co stawia przed przedsiębiorstwami wyzwania organizacyjne, sprawozdawcze i finansowe.

📞 Masz pytania? Skontaktuj się z nami – pomożemy Ci zrozumieć zmiany i przygotować się na ich wdrożenie.