Ograniczenia i Ochrona wykonawców z krajów trzecich na rynku europejskim

Przedmiot wyroków:

Obydwa wyroki TSUE C-652/22 z dnia 22 października 2024 r. oraz C-266/22 z dnia 13 marca 2025 roku dotyczą kwestii możliwości niedopuszczenia lub wykreślenia wykonawcy z kraju trzeciego przez podmiot z siedzibą na terytorium unii Europejskiej w  zamówieniach publicznych.

Kim jest wykonawca z państwa trzeciego?

Zgodnie z brzemieniem dyrektyw unijnych nr 2014/23/UE, 2014/24/UE, 2014/25/UE pojęcie ,,Wykonawca” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, podmiot publiczny lub grupę takich osób lub podmiotów, w tym tymczasowe stowarzyszenia przedsiębiorstw, które oferują wykonanie robót budowlanych lub obiektu budowlanego, dostawę produktów lub świadczenie usług na rynku. Dyrektywy te nie posiadają jednocześnie odrębnej definicji “wykonawcy z państwa trzeciego”. W praktyce za wykonawcę z państwa trzeciego uznaję się więc wykonawcę, którego siedziba nie znajduje się na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.

Szczególna ochrona wykonawców z państwa trzeciego

W odniesieniu do niektórych państw trzecich Unia Europejska jest związana umowami międzynarodowymi, w szczególności Porozumieniem Światowej Organizacji Handlu (WTO) w sprawie Zamówień Rządowych, zwanym Porozumieniem GPA, które gwarantują – na zasadzie wzajemności i równości – dostęp wykonawców Unii do zamówień publicznych w tych państwach trzecich oraz dostęp wykonawców ze wspomnianych państw trzecich do zamówień publicznych w Unii. Ochrona wykonawców z państw trzecich realizowana jest w ramach ww. dyrektyw poprzez gwarancję ,,traktowania [ww. wykonawców z państw trzecich, tj. spoza UE] nie mniej korzystne niż traktowanie przyznane robotom budowlanym, dostawom, usługom i wykonawcom Unii.”

Ograniczenia na rzecz wykonawców z krajów trzecich

W stanach faktycznych, które były analizowane przez  TSUE: C-652/22 oraz C-266/22, poruszone zostały kwestie ograniczenia udziału wykonawców z państw trzecich, których to państwa nie zawarły z Unią Europejską odpowiednich umów w przedmiocie zamówień publicznych. W sprawie C-652/22 tureckie konsorcjum KOLIN niezadowolone z wyboru innego oferenta zaskarżyło decyzję spółki chorwackiej odpowiedzialnej za zarządzanie infrastrukturą kolejową w Chorwacji w zakresie organizowanego przez tę spółkę przetargu. Finalnie sprawa ta była rozpatrywana przed TSUE, który stwierdził między innymi, że w związku z brakiem zawarcia odpowiedniej umowy międzynarodowej w zakresie współpracy międzynarodowej w przedmiocie zamówień publicznych pomiędzy Turcją a Unią Europejska, wykonawcy tureckiemu nie przysługują szczególne uprawnienia w zakresie ochronnym na tle dyrektywy 2014/24/UE. Także sam fakt dopuszczenia wykonawcy spoza UE do przetargu nie gwarantował przyznania mu szczególnej ochrony.

Przedmiot tych rozważań został rozwinięty w ramach kolejnej sprawy rozpatrywanej przez TSUE o sygnaturze C-266/22. W sprawie tej chińskie konsorcjum składające się z CRRC Qingdao Sifang Co. Ltd i Astra Vagoane Călători SA zostało na podstawie rumuńskiego przepisu krajowego wykluczone z procedury otwartej przetargu, gdyż uznano, że nie było ono podmiotem wskazanym w katalogu podmiotów dopuszczonych do przetargu w myśl prawa rumuńskiego. TSUE uznał, że do wyłącznych kompetencji Unii Europejskich należy stanowienie ograniczeń zarówno podmiotowych, jak i przedmiotowych w zakresie zamówień publicznych. Tym samym państwo członkowskie (tu: Rumunia) nie ma prawa o stanowieniu prawa w tym zakresie. Decyzja o ewentualnym wykluczeniu z przetargu przysługuje tylko zamawiającemu (tj. podmiotowi ogłaszającemu przetarg).

Podsumowanie

Zgodnie z przytoczonymi powyżej wyrokami, wykonawcy z krajów trzecich, których państwa nie zawarły stosowych porozumień z Unią Europejską (tu: Turcja czy Chiny) nie znajdują się w uprzywilejowanej pozycji, czyli takiej jak oferenci z poszczególnych państw Unii Europejskiej. Brak ochrony poprzez traktowanie w sposób ,,nie mniej korzystny”, sprawia, że warunki stawiane takim podmiotom spoza Unii Europejskiej mogą być gorsze, czyli zwykle trudniejsze do spełniania niż dla podmiotów z Unii Europejskiej.

Jednocześnie ustawodawstwo poszczególnych krajów Unii Europejskiej, wobec nieprzekazania stosownych kompetencji przez Unię Europejską, nie może wchodzić w materię stanowienia ograniczeń czy wykluczeń w zakresie zamówień publicznych. Co więcej, po raz kolejny całość odpowiedzialności i decyzyjności przeniesiono na podmiot zamawiający.

Pokłosiem ww. Wyroków TSUE w Polsce jest obecnie rządowa inicjatywa zmiany ustawy o zamówieniach publicznych. Zgodnie z udostępnionymi przez stronę rządową informacjami nowa koncepcja zakłada wprowadzenie obowiązku każdorazowego regulowania przez zamawiającego, czy i na jakich zasadach dopuszczeni do przetargu będą wykonawcy spoza Unii Europejskiej, których państwa nie zawarły w tym przedmiocie odpowiedniej umowy z Unią Europejską (przykładowo: Chiny).

📞 W razie pytań pozostajemy do Państwa dyspozycji!