Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115, określane również jako Rozporządzenie przeciwko wylesianiu lub EUDR (ang. European Union Deforestation Regulation), to akt prawny mający na celu ograniczenie globalnego wylesiania poprzez nałożenie nowych obowiązków na przedsiębiorców wprowadzających określone towary na rynek Unii Europejskiej lub eksportujących je poza przedmiotowy rynek.
W praktyce oznacza to, że przedsiębiorcy korzystający z surowców pochodzących z terenów objętych ryzykiem wylesiania – takich jak soja, drewno, kawa, kakao, bydło, olej palmowy czy kauczuk – będą musieli udowodnić, że ich produkty nie przyczyniają się do degradacji lasów.
Choć w ostatnich miesiącach pojawiały się liczne głosy wzywające Parlament Europejski do przesunięcia terminu wejścia w życie przepisów lub wprowadzenia okresów przejściowych, żadne z tych propozycji nie zostały dotąd zatwierdzone. Odkładanie działań przygotowawczych w oczekiwaniu na możliwe zmiany stanowi istotne ryzyko dla przedsiębiorstw, które mogą nie zdążyć z dostosowaniem się do nowych wymogów. Przedsiębiorcy powinni już teraz rozpocząć proces dostosowania do EUDR, ponieważ czasu pozostało niewiele, a zakres obowiązków jest szeroki i wymaga wcześniejszego przygotowania organizacyjnego oraz dokumentacyjnego.
Niniejszy wpis otwiera cykl publikacji poświęconych Rozporządzeniu EUDR. W serii będziemy przedstawiać zarówno podstawy prawne i założenia Rozporządzenia, jak i jego praktyczne skutki dla przedsiębiorców. Celem niniejszego wpisu jest przybliżenie rzeczywistych obowiązków wynikających z EUDR, terminów ich wejścia w życie oraz konsekwencji braku dostosowania się do nowych regulacji.
JAKIE PRODUKTY I TOWARY OBEJMUJE EUDR?
Rozporządzenie EUDR obejmuje wprowadzanie do obrotu na rynek Unii Europejskiej (w tym eksport z UE) siedmiu grup surowców związanych z ryzykiem wylesiania. Należą do nich: soja, bydło, olej palmowy, drewno, kakao, kawa oraz kauczuk (tzw. ,,towary odnośne”). Regulacja obejmuje również produkty pochodne z tych surowców – (tzw. ,,produkty odnośne”), takie jak np. meble, czekolada, papier czy odzież.
W praktyce EUDR najmocniej wpłynie na branże meblarską, papierniczą, budowlaną, spożywczą, tekstylną, kosmetyczną, medyczną, farmaceutyczną oraz sektor opakowań i logistyki. Warto jednak pamiętać, że Rozporządzenie nie ogranicza się wyłącznie do tych sektorów – obowiązek zachowania należytej staranności (due diligence) dotyczy każdego przedsiębiorcy działającego w łańcuchu dostaw, który wprowadza lub wyprowadza towary z rynku Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to konieczność zapewnienia, że żaden z produktów objętych działalnością przedsiębiorcy nie przyczynia się do wylesiania.
REALIZACJA OBOWIĄZKÓW WYNIKAJĄCYCH Z ROZPORZĄDZENIA EUDR
Towary i produkty objęte Rozporządzeniem mogą być wprowadzane do obrotu lub eksportowane z Unii Europejskiej wyłącznie wtedy, gdy spełnione są łącznie trzy warunki:
- nie powodują wylesiania,
- zostały wyprodukowane zgodnie z przepisami kraju pochodzenia, oraz
- są objęte oświadczeniem o należytej staranności.
Realizacja tych wymogów przebiega dwuetapowo. W pierwszej kolejności przedsiębiorca jest zobowiązany do przeprowadzenia procedury due diligence, obejmującej gromadzenie informacji, danych i dokumentów dotyczących pochodzenia towarów, ocenę ryzyka oraz wdrożenie środków ograniczających ryzyko niezgodności z przepisami Rozporządzenia. Zgromadzoną dokumentację z procedury należy przechowywać przez pięć lat od momentu wprowadzenia produktu na rynek oraz regularnie ją aktualizować.
Następnie przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o należytej staranności w unijnym systemie informatycznym EU Deforestation Regulation Information System. Oświadczenie zawiera dane przedsiębiorcy, opis towaru lub produktu odnośnego oraz dokumentację potwierdzającą, że produkt nie powoduje wylesiania i został wytworzony zgodnie z przepisami kraju pochodzenia.
TERMINY I SANKCJE ZA BRAK DOSTOSOWANIA
Zgodnie z obecnym brzmieniem przepisów, termin wejścia w życie obowiązków wynikających z EUDR zależy od wielkości przedsiębiorcy. Rozporządzenie obejmie:
- duże i średnie przedsiębiorstwa – od 30 grudnia 2025 r.,
- małe i mikroprzedsiębiorstwa – od 30 czerwca 2026 r.
Jeżeli Parlament Europejski zatwierdzi propozycje Komisji Europejskiej, w pierwszym półroczu obowiązywania EUDR wymóg składania oświadczeń może dotyczyć wyłącznie przedsiębiorców tzw. operatorów, czyli podmiotów po raz pierwszy wprowadzających towary odnośne na rynek. Na ten moment jednak zmiany te nie zostały przyjęte, dlatego należy kierować się obecnie obowiązującą wersją rozporządzenia. W przypadku niedostosowania się do wymogów EUDR przedsiębiorcom grożą surowe sankcje, w tym:
- kary pieniężne do 4% łącznego rocznego obrotu,
- konfiskata produktów i dochodów z ich sprzedaży,
- czasowy zakaz wprowadzania lub wywozu produktów i towarów odnośnych,
- wykluczenie z udziału w zamówieniach publicznych,
- ograniczenie dostępu do finansowania publicznego, w tym dotacji i koncesji.
Konsekwencją może być również utrata reputacji i zaufania klientów oraz kontrahentów, co w wielu przypadkach może okazać się bardziej dotkliwe niż same sankcje prawne. Dlatego już teraz warto rozpocząć proces wdrożenia EUDR – identyfikację towarów objętych regulacją, przygotowanie dokumentacji, weryfikację dostawców oraz opracowanie wewnętrznych procedur due diligence. Czekanie na ewentualne zmiany w przepisach może skutkować poważnymi konsekwencjami finansowymi i operacyjnymi.
