Wygrana w chińskim sądzie i orzeczenie zapłaty od chińskiej spółki otwiera drogę do egzekucji należności wobec dłużników, którzy nie mają zamiaru zapłacić wierzycielom z własnej woli. Sposób ściągania należności jest dokładnie uregulowany w chińskim kodeksie postępowania cywilnego (中华人民共和国民事诉讼法). Co dzieje się, gdy dłużnik nie chce zapłacić należności dobrowolnie po wydaniu orzeczenia sądowego w Chinach?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy przede wszystkim zajrzeć do chińskiego kodeksu postępowania cywilnego. Kodeks ten stanowi, iż orzeczenia cywilne i karne (w części majątkowej), które nabrały mocy prawnej, wykonuje sąd ludowy I instancji lub sąd ludowy tego samego stopnia co sąd I instancji właściwy dla miejsca położenia majątku. Oznacza to tyle, że egzekucją będzie zajmował się sąd.

Co do zasady, w Chinach po uprawomocnieniu się wyroku w postępowaniu cywilnym strony zobowiązane są do jego wykonania. Nie zawsze jednak są skłonne do takiego działania. W przypadku uchylania się od wykonania orzeczenia przez dłużnika strona przeciwna może zwrócić się do sądu ludowego o przeprowadzenie egzekucji. Do sądu można zwrócić się również w przypadku, gdy druga strona nie wykona postanowień zawartych w ugodzie mediacyjnej lub w przypadku niewykonania rozstrzygnięcia arbitrażowego. Przy czym w ostatnim przypadku druga strona może powoływać się na przesłanki nieważności rozstrzygnięcia arbitrażowego (zawarte w ustawie). Należy jednak pamiętać, że zgodnie z prawem sąd może postanowić o niewykonywaniu egzekucji, jeżeli uzna, że jej wykonanie byłoby niezgodne z interesem publicznym.

Podobnie jest w przypadku, gdy strony uznają, że wykonanie orzeczenia nie jest zgodne z prawem. Wówczas mogą złożyć pisemny sprzeciw do sądu, który rozpatrywany jest w ciągu 15 dni od daty jego wpłynięcia. Jeżeli zostanie on uwzględniony to orzeczenie zostaje uchylone lub zmienione. Jeżeli jednak sąd uzna go za bezzasadny, wówczas zostanie on oddalony. Niezadowolone z rozstrzygnięcia strony mogą zwrócić się do sądu wyższej instancji o ponowne rozpatrzenie.

Wracając jednak do samej procedury egzekucyjnej, w przypadku pozytywnej dla wierzyciela decyzji sądu, powinien on przeprowadzić egzekucję w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania właściwego wniosku. Jeżeli tak się nie stanie, wówczas osoba wnioskująca o przeprowadzenie egzekucji może zwrócić się o pomoc do sądu wyższego szczebla. Wtedy sąd wyższego szczebla może nakazać wykonanie w określonym terminie egzekucji sądowi, który miał ją przeprowadzić w pierwszej kolejności. Jednakże sąd wyższego szczebla może także zadecydować o przeprowadzeniu egzekucji samodzielnie lub nakazać przeprowadzenie procedury przez inny sąd.

Przepisy chińskie starają się chronić nie tylko interesy wierzycieli, ale również osób trzecich związanych ze sprawą. W trakcie egzekucji możliwe jest więc, że osoba trzecia wniesie pisemny sprzeciw co do przedmiotu egzekucji. Sprzeciw ten powinien zostać rozpoznany przez sąd ludowy w terminie 15 dni od dnia doręczenia. Jeżeli wniosek zostanie uznany za zasadny, wówczas sąd zarządzi wstrzymanie czynności.

Egzekucję z ramienia sądu prowadzi komornik (执行员 dosłownie: „osoba przeprowadzająca [egzekucję]”). Podejmując środki przymusu egzekucyjnego, komornik przedstawia właściwe dokumenty uprawniające go do przeprowadzenia procedury, a z czynności sporządzany jest protokół, na którym podpisują się i przystawiają pieczęć osoby obecne w ich trakcie.

Jeżeli podczas czynności egzekucyjnych strony dojdą do porozumienia to jego treść powinna zostać zawarta w protokole. Najważniejsze jest, by takie porozumienie było zawarte dobrowolnie. W przypadku, gdy zostało ono zawarte na skutek oszustwa lub przymusu, sąd może wznowić czynności egzekucyjne. Nie może więc dojść do sytuacji, gdy strona zgodziła się na ugodę na przykład w wyniku zastraszenia przez druga stronę.

Dla wierzycieli szczególnie ważny jest fakt, że dłużnik w czasie trwania procedur składa do sądu ludowego zabezpieczenie, a sąd za zgodą osoby wnioskującej o przeprowadzenie egzekucji może postanowić o odroczeniu jej wykonania i o terminie odroczenia. Jeżeli dłużnik nie wykona zobowiązań w ustalonym terminie, sąd jest uprawniony do egzekucji zobowiązań z zabezpieczenia lub z majątku poręczyciela. W razie śmierci dłużnika wierzytelności spłacane są z pozostawionego przez niego majątku. W przypadku, w którym osoba prawna lub organizacja nieposiadająca osobowości prawnej przestaje istnieć, jej uprawnienia i obowiązki przejmuje jego następca prawny. Jeśli po zakończeniu egzekucji okaże się, że wyrok, postanowienie lub inne zarządzenie, na którym opierała się egzekucja, są błędne, wówczas sąd ludowy uchyla je i zarządza zwrot zajętego majątku. W przypadku odmowy zwrotu mienia stosuje się środki przymusu.

W Chinach możemy mieć do czynienia również z notarialnym tytułem egzekucyjnym (公证债权文书), który wystawiany jest przez notariusza po zbadaniu właściwych dokumentów. Jeżeli osoba zobowiązana do poddania się egzekucji na podstawie notarialnego tytułu egzekucyjnego uchyla się od spełnienia obowiązku, wówczas możliwe jest zwrócenie się do właściwego sądu ludowego o przeprowadzenie egzekucji. Jeżeli natomiast w akcie notarialnym wystąpił błąd, sąd ludowy orzeka o jego niewykonaniu. Na złożenie wniosku o egzekucję strona ma dwa lata od ostatecznego terminu wykonania zobowiązania wskazanego w dokumentach.

W momencie otrzymania wniosku o egzekucję komornik wysyła do dłużnika stosowne zawiadomienie (执行通知) i może natychmiast zastosować środki przymusu.

Jeżeli dłużnik nie spełnia obowiązków nałożonych na niego w zawiadomieniu egzekucyjnym, powinien zgłosić do sądu informacje o swojej sytuacji majątkowej (obecnej i obejmującej ostatni rok). W przypadku odmowy zgłoszenia lub jeżeli informacje w raporcie są fałszywe, sąd ludowy może nałożyć karę grzywny lub aresztu na dłużnika lub co ważne w sporach handlowych, w przypadku osoby prawnej grzywna albo areszt nakładany jest na reprezentantów lub na osoby kierujące daną jednostką. Sąd ludowy ma również prawo do skierowania zapytania o sytuację majątkową dłużnika do odpowiednich organizacji oraz do zajęcia, zamrożenia, przeniesienia i skorygowania wartości majątku. Należy pamiętać, że majątek podlegający powyższym czynnościom nie może mieć wartości wyższej niż kwota zobowiązania.

Sąd ludowy ma również prawo do zatrzymania lub pobrania części dochodu oraz zabezpieczenia, zamrożenia, licytacji, czy też sprzedaży majątku osoby uchylającej się od spełnienia zobowiązania, ale równocześnie pozostawia dłużnikowi środki na utrzymanie rodziny. W przypadku zajęcia majątku obywatela sąd powiadamia samego zainteresowanego lub dorosłych członków jego rodziny o tym fakcie oraz o miejscu wykonania przedmiotowego zajęcia. Jeżeli przeprowadzenie egzekucji dotyczy majątku osób prawnych, powiadamia się o tym ich przedstawicieli. Odmowa przybycia na miejsce czynności nie ma wpływu na jej przeprowadzenie. Dłużnik nie musi być obecny, aby egzekucja mogła mieć miejsce.

Komornik powinien sporządzić listę zatrzymanych lub zaplombowanych przedmiotów oraz powinien wydać dłużnikowi nakaz wykonania zobowiązania w terminie oznaczonym w piśmie sądowym. Jeżeli dłużnik go nie wykona, sąd ludowy sprzedaje na licytacji zabezpieczone mienie. W przypadku, gdy licytacja nie jest odpowiednim środkiem do sprzedaży danego mienia lub gdy obie strony zgodziły się na nieprzeprowadzanie licytacji, wówczas sąd ludowy może powierzyć sprzedaż właściwej jednostce lub samodzielnie dokonać sprzedaży. W przypadku rzeczy, które nie są przedmiotem wolnego handlu, należy przekazać je do właściwych jednostek, które nabywają wspomniane mienie po cenie oznaczonej przez państwo.

Niewykonywanie obowiązków określonych przez sąd i ukrywanie swojego majątku przez dłużnika uprawnia sąd do wydania nakazu przeszukania jego miejsca zamieszkania lub miejsca ukrycia majątku.

W przypadku niewykonania czynności określonej w orzeczeniu sądu może one podjąć środki przymusowe lub powierzyć te działania innej jednostce lub osobie. W takim przypadku dłużnik ponosi koszty czynności. Niewywiązanie się w terminie ze zobowiązań pieniężnych wskazanych przez sąd skutkuje podwojeniem należnych odsetek za okres spóźnienia. Niewykonanie innych zobowiązań w terminie wiąże się z karą za zwłokę.

Jeżeli mimo zajęcia mienia dług nie może być spłacony w całości, wówczas dłużnik dalej  zobowiązany jest do spłaty. Wierzyciel może wskazać wtedy sądowi inny majątek dłużnika podlegający egzekucji. W przypadku uchylania się od wykonania zobowiązania określonego przez sąd może on orzec o ograniczeniu prawa wyjazdu za granicę i powiadomić o tym właściwe jednostki, zarządzić odnotowanie długu systemie wiarygodności kredytowej, ujawnienie w mediach informacji o niewykonaniu zobowiązania oraz postanowić o innych środkach przewidzianych przez prawo.

Sąd ludowy może zawiesić czynności egzekucyjne w następujących przypadkach:

  • Wnioskodawca dopuścił możliwość odroczenia egzekucji;
  • Osoba trzecia wnosi zasadny sprzeciw co do przedmiotu egzekucji;
  • W przypadku śmierci dłużnika do czasu objęcia spadku przez spadkobiorcę;
  • Rozwiązania osoby prawnej, aż do ustalenia następcy prawnego;
  • W innych okolicznościach, które sąd ludowy uzna za właściwe.

Po ustaniu powyższych przesłanek postępowanie egzekucyjne jest wznawiane.

Sąd ludowy może zakończyć egzekucję w następujących przypadkach:

  • Wycofania wniosku przez wnioskodawcę;
  • Unieważnienia dokumentu, na podstawie którego przeprowadzano egzekucję;
  • W przypadku śmierci dłużnika, który nie pozostawia spadku i spadkobierców;
  • W przypadku śmierci wierzyciela, jeżeli wierzytelność wynika ze zobowiązań alimentacyjnych;
  • Jeżeli dłużnik (obywatel) nie ma możliwości spłaty zobowiązań ani nie ma źródła dochodu i stracił zdolności do pracy;
  • Inne okoliczności uznane przez sąd za właściwe.

Postanowienie o zawieszeniu i zakończeniu postępowania staje się skuteczne wraz z doręczeniem ich stronom.

Sądowa egzekucja długów w Chinach nastawiona jest na ochronę wierzycieli przed nieuczciwymi dłużnikami, przy czym w procedurze brana jest pod uwagę kwestia prawidłowości roszczenia. Orzeczenia sądów chińskich podlegają egzekucji właściwie automatycznie po dokonaniu niezbędnych formalności. Jednakże, w przypadku chęci wyegzekwowania w Chinach wyroku, który zapadł w Polsce, wówczas należałoby przejść całą procedurę uznawania wyroku państwa obcego w Chinach.